Bánh xu xê luôn được gói theo từng cặp, biểu trưng cho sự gắn kết vợ chồng. Trong tiếng Hán, "phu thê" nghĩa là vợ chồng, do đó bánh phu thê mang ý nghĩa cầu chúc cho đôi lứa luôn bền chặt và hạnh phúc. Hình tròn và vuông của bánh tượng trưng cho bầu trời và mặt đất, âm và dương, thể hiện sự hòa hợp và che chở của tình nghĩa vợ chồng.
Bánh phu thê
Bạn có biết rằng bánh xu xê không chỉ là một món ăn truyền thống của Việt Nam mà còn chứa đựng trong đó nhiều giá trị nhân văn sâu sắc? Hôm nay, Làng cốm Vòng sẽ cùng các bạn tìm hiểu về nguồn gốc, ý nghĩa và cách làm món bánh này nhé!
Bánh phu thê
Bánh xu xê hay còn gọi là bánh phu thê, có nguồn gốc từ thời nhà Lý. Tương truyền rằng khi vua Lý Anh Tông đi đánh trận, hoàng hậu ở nhà đã vất vả tự tay làm bánh gửi ra chiến trường để thể hiện tình cảm và nỗi nhớ thương. Vua ăn bánh thấy ngon và hiểu được nỗi lòng của hoàng hậu nên đặt tên là bánh phu thê.
Từ đó, bánh xu xê đã trở thành một món bánh không thể thiếu trong các đám cưới hỏi, mang ý nghĩa về tình yêu và sự thủy chung.
Cũng có sự tích khác về “bánh phu thê” như sau. Ngày xưa, có đôi vợ chồng trẻ sống bằng nghề làm nông. Hàng ngày người vợ thường làm bánh và mang ra ngoài vườn, ruộng cho chồng ăn. Ăn xong người chồng luôn khen bánh của vợ là ngon nhất. Tuy làm việc vất vả mà chẳng đủ ăn nên người chồng quyết định rời xa vợ để lên huyện tìm cơ hội làm ăn.
Bánh xu xê cốm
Trước khi lên đường thì người vợ làm bánh đưa chồng mang theo ăn khi đói và hứa rằng sẽ chung thuỷ và đợi chồng về, dù có xa nhau nhưng lòng người vợ vẫn luôn ngọt ngao, đậm đà như bánh.
Đến phương xa thì người chồng quên người vợ và có tình cảm với người khác là con gái nhà phú ông giàu có, nơi chàng trai đang làm việc và không có ý định quay về. Biết được tin này thì người vợ ở quê liền làm và gửi bánh cho chồng cùng mảnh giấy có lời nhắn”
“Từ ngày chàng bước xuống ghe.
Sóng bao nhiêu đợt bánh rầu bấy nhiêu”.
Nhận được món quà gồm bánh và dòng tin nhắn của vợ, người chồng cảm động nghĩ lại những ngày tháng cơ cực ngày xưa cùng tấm lòng ấm áp, chung thuỷ của người vợ đang chờ mình. Anh hối hận rồi tức tốc quay về ngay với vợ và không bao giờ nghĩ đến chuyện thay lòng đổi dạ nữa. Từ đó hai vợ chồng sống hạnh phúc mãi mãi bên nhau.
Loại bánh đó gọi là bánh phu thê tượng trưng cho sự thuỷ chung của người vợ dành cho chồng. Ngày nay bánh phu thê có trong tiệc cưới như một lời nhắn nhủ, lời chúc đến đôi vợ chồng trẻ phải biết yêu thương và chung thuỷ với nhau mãi mãi
Bánh xu xê
Ngoài ra còn có câu chuyện khác gắn liền với “bánh phu thê” kể rằng: Thời nhà Lý, theo phong tục truyền thống thì vào những dịp đặc đặc biệt như ngày tết hay ngày hội hè thì người dân thường thành tâm cúng tổ tiên bằng những chiếc bánh xu xê làm từ chính những cây trồng mà họ trong năm đã làm ra và rồi cùng nhau hưởng lộc.
Một lần vào dịp hội làng, vua Lý Thánh Tông cùng vợ là Nguyên Phi Ỷ Lan về Đền Đô ở Đình Bảng, Từ Sơn, Bắc Ninh để lễ Lý Thái Tổ và Lý Thái Tông. Tại đây, dân làng đã dâng tiến lên Đức vua và Nguyên Phi đặc sản quê hương là bánh xu xê. Đức vua và Nguyên Phi sau khi thưởng thức liền khen ngon. Thấu hiểu nhiều ý nghĩa nhân văn của loại bánh ngon, nhà vua đã cho truyền rằng bánh này là một lễ vật nên có trong ngày vui kết thành phu thê. Từ ngày đó, bánh có tên là bánh phu thê.
Bánh xu xê được sử dụng như một lễ vật trong các đám cưới truyền thống ở cả ba miền Bắc, Trung, Nam. Dù ngày nay có nhiều loại bánh cưới khác nhau, nhưng bánh xu xê vẫn giữ được vị trí quan trọng nhờ ý nghĩa sâu sắc và hương vị độc đáo.
Bánh xu xê nhân cốm
Ngoài việc làm lễ vật trong đám cưới, bánh xu xê còn là món quà biếu trong các dịp lễ quan trọng. Khi thưởng thức bánh xu xê, các bạn có thể dùng chung với một tách trà để cảm nhận được hết vị ngọt ngào của bánh và vị đắng nhẹ của trà, tạo nên sự hòa quyện tuyệt vời.
Cách làm bánh xu xê:
Cách làm bánh xu xê đơn giản với nhiều màu sắc không cần khuấy trùng bột, không nhồi bột, không nặn bánh nhưng bánh làm ăn vẫn dẻo dai, giòn sần sật. Bánh xu xê thơm mùi lá dứa quyện với nhân đậu xanh nước cốt dừa bùi thơm. Cắn 1 miếng cùi dừa quyện với bánh giòn sần sật, mùi thơm của mè rang. Và sắc màu của những chiếc bánh được lấy từ màu tự nhiên nên an rất an toàn và đảm bảo như: màu xanh lá dứa, màu đỏ gấc, màu tím lá cẩm, màu vàng bột dành dành!
Nguyên liệu làm bánh:
1. Nhân bánh:
- 220gr đậu xanh đã cà vỏ
- 1/2 muỗng cà phê muối
- 300ml nước cốt dừa
- 300ml nước lọc
- 40gr đường
2. Vỏ bánh:
- Pha bột làm màu xanh lá dứa
+ 125gr bột năng
+ 60gr đường trắng hoặc đường phèn
+1/4 muỗng cà phê muối
+ 50gr cùi dừa non mềm thái sợi
+ 20gr lá dứa xay cùng 250ml nước ,lọc lấy 200ml nước lá dứa làm bánh
+ 1/4 muỗng tinh chất lá dứa( nếu thích màu xanh tươi hơn!)
+ 1 ống vani bột
+ ít mè trắng rang chín
- Pha bột làm bánh màu đỏ gấc:
+ 125gr bột năng
+ 60gr đường trắng hoặc đường phèn
+1/4 muỗng cà phê muối
+ 50gr cùi dừa non mềm thái sợi
+ 30gr(2 muỗng canh) thịt gấc hòa cùng 200ml nước nóng để nguội lọc lấy nước
+ 1 ống vani bột
+ Ít mè trắng rang chín
- Pha bột làm bánh màu tím cá cẩm
+ 125gr bột năng
+ 60gr đường trắng hoặc đường phèn
+1/4 muỗng cà phê muối
+ 50gr cùi dừa non mềm thái sợi
+ 40gr lá cẩm tím cho nấu cùng 300ml nước, rồi lọc lấy 200ml nước lá cẩm
+ 1 ống vani bột
+ Ít mè trắng rang chín
- Pha bột làm bánh màu vàng
+ 125gr bột năng
+ 60gr đường trắng hoặc đường phèn
+1/4 muỗng cà phê muối
+ 50gr cùi dừa non mềm thái sợi
+ 1/2 muỗng cà phê bột dành dành hòa cùng 200ml nước nóng để nguội lọc lấy nước làm bánh
+ 1 ống vani bột
+ Ít mè trắng rang chín
- Ngoài ra còn có khuôn làm bánh như khuôn hấp bánh flan, khuôn nhỏ tùy thích..., nồi hấp bánh!
Cách lám bánh phu thê
Thực hiện làm bánh xu xê như sau:
1. Làm nhân bánh:
Đậu xanh vo sạch ngâm nước ấm 2 tiếng. Vớt đậu ra cho vào nồi cùng với 1/2 muỗng cà phê muối +300ml nước cốt dừa +300ml nước nấu đậu sôi to, hạ lửa nhỏ hớt sạch bọt. Tiếp tục nấu đậu khoảng 10 phút lửa nhỏ cho chín mềm thêm 40gr đường trộn đều và khuấy đậu trên lửa nhỏ vừa, đến khi đậu xanh mịn, khô ráo hẳn. Tắt bếp đổ đậu ra ngoài cho nhanh nguội. Vo đậu thành viên tròn dẹt tùy thích!
2. Làm vỏ bánh:
- Bánh xu xê mang màu xanh của lá dứa:
Cho vào âu bột năng, đường và muối rồi trộn đều. Xay 20gr lá dứa tươi với 250ml nước, lọc qua rây bỏ bã và dùng 200ml nước lá dứa trộn vào bột, thêm 1/4 muỗng cà phê tinh chất lá dứa vào nếu muốn giữ màu xanh tươi( ko thích thì bỏ qua ạ!) Trộn đều lọc bột qua rây cho mịn!
- Bánh xu xê mang màu đỏ của gấc:
Cho vào âu bột năng, đường và muối rồi trộn đều như trên. Dùng 30gr(2 muỗng canh) thịt gấc hòa cùng 200ml nước nóng, đợi nước gấc nguội hẳn lọc qua rây bỏ nước gấc vào bột! Trộn đều lọc bột qua rây cho mịn!
- Bánh xu xê mang màu tím của lá cẩm:
Cũng tương tự cho vào âu bột năng, đường và muối rồi trộn đều. Dùng 40gr lá cẩm tím tươi nấu cùng 300ml nước với lửa nhỏ 10 phút cho ra màu, lọc qua rây bỏ bã lấy 200ml nước lá cẩm. Đợi nước nguội hẳn trộn vào bột làm bánh!(mình nấu trước khi trộn bột cho nước nguội nhé!). Trộn đều lọc bột qua rây cho mịn!
- Bánh xu xê mang màu vàng của bột dành dành:
Như trên cho vào âu bột năng, đường và muối rồi trộn đều! Dùng 1/2 muỗng cà phê bột dành dành hòa cùng 200ml nước nóng, để nước nguội lọc qua rây cho nước vào bột! Trộn đều lọc bột qua rây cho mịn!
-> Sau khi pha bột xong để các loại bột nghỉ 30 - 45 phút. Bột nghỉ xong cho vào mỗi loại màu bột 50gr cùi dừa non mềm thái sợi+1 ông vani bột cho thơm! Khuấy đảo đều âu bột!
Bánh xu xê Hà Nội
3. Hấp bánh:
- Cho 1/3 nồi nước + ít lá dứa cho thơm. Quét lớp dầu ăn mỏng chống dính khuôn hấp (khuôn tùy thích). Dùng khuôn hấp bánh flan để hấp! Cho xửng hấp cùng khuôn hấp bánh lên đậy kín vung nấu nồi nước sôi to. Nước sôi to, khuôn hấp đã nóng hạ lửa trung bình, múc 1 muỗng bột mỏng vào khuôn, đậy kín vung có quấn khăn hấp bột 1 phút cho bột xe mặt lại. Cho viên nhân đậu xanh vào khuôn và múc tiếp muỗng bột mỏng đổ lên trên. Đậy kín vung hấp bột khoảng 12 phút nữa cho bánh chín! Khi bánh trong là bánh chín! Lấy bánh ra ngoài, dùng quạt để bánh nguội.
- Hấp bột từng màu, hấp hết 1 màu xong hấp tiếp màu khác tương tự nhau! Lưu ý: Mỗi lần múc bột để hấp thì khuấy đều bột lên nhé!
- Sau khi hấp xong lấy bánh ra ngoài đợi nguội, dùng miếng bọc thực phẩm để gói bánh. Rắc chút vừng trắng rang chín lên trên bánh, cuộn miếng màng bọc lại gói kín và bỏ tủ lạnh vài tiếng lấy bánh ra ăn sẽ ngon hơn bởi vì bánh mới làm xong ăn luôn sẽ nhão hơn. Sau khi bánh định hình thì để bánh ngoài ăn dần khoảng 2 - 3 ngày. Bảo quản tủ lạnh lâu bánh sẽ cứng không ngon, để ngoài lâu bánh không có chất bảo quản nên sẽ bị thiu.
Bánh xu xê
Bánh xu xê không chỉ có ý nghĩa quan trọng trong đám cưới hỏi mà còn là món quà ý nghĩa trong cuộc sống hằng ngày. Với hương vị đặc trưng và quy trình làm bánh tỉ mỉ, bánh xu xê mang đến cho người thưởng thức cảm giác ngọt ngào và sâu lắng.
Hy vọng rằng qua bài viết này, các bạn đã hiểu hơn về nguồn gốc, ý nghĩa và cách làm bánh xu xê. Hãy thử làm bánh xu xê tại nhà và cảm nhận sự thú vị từ món bánh truyền thống này nhé.
